Donderdag 27 augustus – Township
Vandaag gaan we een township met ca. 25.000 inwoners bezoeken. Vooraf hadden we er gemengde gevoelens over. Enerzijds kan het heel leerzaam zijn, anderzijds willen we niet ongewenst de neus in andermans levens steken. Aangezien we zelf niet goed kunnen inschatten hoe men het in de Townships ervaart als er toeristen langskomen, hebben het gisteren voorgelegd aan de eigenaren van Stannards, de accommodatie waar we nu zitten. Ze raden een organisatie aan die rondleidingen geeft en waarvan een van de eigenaren (Ella) ook in de township woont. Met hen gaan we dan ook op pad. Het fototoestel laten we thuis (onderstaande foto’s zijn voornamelijk door hen gemaakt en ge-emaild).

Het blijken, wederom, erg vriendelijke mensen te zijn. We worden met een busje opgehaald en rijden door het gebied dat vlak buiten Knysna ligt. Dit gebied is ontstaan in de tijd van de apartheid, toen de zwarte mensen en kleurlingen niet meer tussen de blanken mochten wonen. Het eerste deel van de township is het minst ontwikkeld. De huizen die hier staan hebben één (slaap)kamer, geen elektriciteit, noch stromend water of toilet. Deze faciliteiten zijn er inmiddels wel, maar worden lokaal gedeeld met een groep huizen. Veel van deze huizen zijn door de mensen zelf van plaatmateriaal en hout gemaakt. Tevens staan er huizen die door de overheid zijn aangelegd, met een slaapkamer en een woonkamer/keuken. We zien een aantal vrouwen staan kletsen en ook hier, net als in het Zulu dorp, loopt een van hen in een duster. We vragen ons af of dat als gewone jas wordt gebruikt. Veel mensen hier hebben een baan in Knysna/ Plettenberg en omgeving, met name huishouding/ parkeerwacht/ tuinman/ wegonderhoud of op kantoor. Aan het begin en einde van de dag zien we busjes rijden die tussen de township en diverse steden heen en ween pendelen om de mensen naar het werk te brengen ’s avonds weer naar huis.

Deze township is geen krottenwijk, al staan er wel krotten tussen en blijkt op de school ook dat er hier zeker ook grote armoede is. Verderop zien we veel huizen die later door de overheid zijn gebouwd. Deze hebben twee slaapkamers, open keuken met woongedeelte en zijn ook voorzien van schoon water, elektriciteit en een toilet. “Dat is het voordeel als je lang op de wachtlijst staat,” zegt Ella, “dan heb je meer kans op een groter huis. Tot die tijd woon je dan bijvoorbeeld bij je familie in het huis.”

Op verschillende plekken stappen we uit om ergens te gaan kijken. Er blijkt vrij veel bedrijvigheid te zijn in de township. Zo zijn er levensmiddelenzaakjes met max. grootte van een schipcontainer, waar het slot voor je van de deur wordt gehaald. Je kunt hier in kleine en grote hoeveelheden kopen, dus zowel een pakje thee als een los zakje thee, een doos eieren, maar ook een los ei etc. Eigenaren van deze zaakjes hoeven geen belasting te betalen, aangezien hun inkomen onder de R4000 (per maand, ca. EUR 270) ligt.

We bezoeken een kleuterschool. De kinderen van 4, 5 en 6 jaar komen hier van maandag t/m vrijdag van 8.30uur tot 15.30uur. Onze vroegere schooltijden dus. Het is heel leuk om te zien dat ook hier de dagindeling, letters en cijfers aan de muur hangen en tekeningen, schilderwerkjes en knutsels zoals die waar Pepijn en Floris destijds ook mee thuis kwamen. De geverfde handafdrukken (met verf op de handen stempelen), gezichten die de kinderen zelf intekenen; heel herkenbaar. Pepijn, Floris en Aafje geven alle drie een voorleesboekje aan de juf. De kinderen leren hier Xhosa, Afrikaans en Engels, aangezien ze daarna naar een basisschool gaan waar in Xhosa of Afrikaans wordt lesgegeven. Daarbij wordt Engels door heel veel mensen gesproken en weer veel gebruikt op de scholen in Knysna. Deze scholen zijn in tegenstelling tot die in de township, niet gratis, maar het onderwijs is over het algemeen wel beter.

Wanneer ons oog valt op de paar rugzakjes die er staan, vragen we of de kinderen ook op school eten of dat ze tussen de middag naar huis gaan. Het idee is dat ze van thuis eten mee krijgen om op school op te eten, alleen heeft niet iedereen eten om mee te geven. Vandaar maar 7 rugzakjes in een klas van 15 kinderen. Confronterend. Ik vraag me af of dit een van de plekken is waar de kleding terecht komt die in Nederland voor Zuid-Afrika wordt ingezameld. De kinderen zien er overigens verzorgd uit. Wel heeft de een zijn jas aan in de klas en de ander een muts. Even later zeggen we gedag, geven Floris en Aafje aan een aantal kinderen een high five en gaan we verder.

We rijden langs diverse kapperszaken, die ook vaak in scheepscontainers gehuisvest zijn, en stoppen bij de grootste van de drie bibliotheken die er zijn. Hier kan men boeken (Engels, Xhosa en Afrikaans) lenen en een half uur gratis internetten. Naast de bibliotheek is een artsenpost met (tand)artsen en oogartsen. De medische zorg is hier gratis, maar zegt ze lachend: “Beschikbaar van maandag t/m vrijdag. Als je in het weekeind ziek wordt, moet je tot maandag wachten tot je terecht kunt. Gedurende het weekeind moet er maar wat sterke drank in om de tijd door te komen.”

We eindigen bij Ella thuis. Het is een van de twee opvanghuizen die ze runt. In totaal vangen ze inmiddels 14 kinderen op. De oudsten slapen hier, de jongeren slapen met haar en haar man in een ander huis verderop in de straat. Beide huizen hebben 2 slaapkamers. De keuken is helemaal leeg (geen tafel en stoelen), in de woonkamer staan een bank, twee stoelen, een paar kasten en een tv. Waar ze met zijn allen eten en hoe?

Er gaat een schaal met koekjes rond en er wordt thee gezet. Daarna leren we wat Xhosa woorden. Een taal die uitgesproken wordt zoals hij er staat. Wel zijn er, net als bij de Zulu’s, een paar klikletters. Ook hier blijkt Floris het geluid vrij snel onder de knie (de tong ;-D ) te hebben en Pepijn ook. Daarna gaan de dames zingen, waarbij ze zich op de djembé begeleiden. Per twee mogen we daarna mee doen op de djembé. Erg leuk. Pepijn is helemaal in zijn element en speelt daarna zelf wat muziek voor hen. Super!

Met het geld dat wordt verdiend door het geven van rondleidingen, verdienen de vrouwen een inkomen waarmee ze voor de kinderen kunnen zorgen. Daarnaast geven ze lessen in schilderen, sierraden maken, naaien en geven ze computerles. Tot slot bieden ze een platform aan deze mensen om hun producten te verkopen. We zijn onder de indruk van het werk van deze vrouwen en willen om die reden ook iets kopen. De man van Ella laat ons de producten zien. Wanneer we een broche hebben uitgezocht en hiervoor de paar Rand betalen die ze vragen, krijgt Aafje van hem een kettinkje. “Here, now you are an African queen!” Hij is duidelijk gecharmeerd van haar lachende koppie. Ze doet de ketting om en bedankt. Gelijk daarna zegt ze dat de ketting af moet, want ze vindt hem niet mooi. Au, pijnlijk! We vertellen haar zacht dat ze hem in de auto uit mag doen, maar dat we nu graag willen dat ze hem even om laat. Een gegeven paard niet in de bek kijken, is haar nog onbekend. Ze is er dan ook niet mee eens en laat dat duidelijk merken. Een ongemakkelijk moment en een onderwerp om het naderhand nog even met elkaar over te hebben.

Klik hier voor een filmpje waarin Ella een Xhosa click song zingt.

Klik hier voor het levensverhaal van Ella from Emzini Tours Knysna.

De rondleiding zit er op en we worden teruggebracht naar de auto. Teruggekomen bezoeken we de biltongkraam voor biltong van kudu, rund en struisvogel, waarmee we aan het eind van de middag een blinde test doen. We hebben het met elkaar over het bezoek aan de township. Iedereen is er van onder de indruk. Op het eerste gezicht zagen we vooral armoede (in het eerste deel), maar al snel zijn we vooral onder de indruk van de spirit van de mensen, het ondernemerschap, de beperkte hoeveelheid zwerfvuil,….

De jongens buigen zich vervolgens over de Nederlandse taal en spelen voor de zoveelste keer een potje Monopoly deal met Aafje die daar geen genoeg van kan krijgen. Ik ga kijken in het winkeltje. Per slot van rekening is het de laatste dag dat we hier zijn. Ik heb iets zien hangen waar we in Nederland iemand vast heel blij mee kunnen maken…

Vrijdag 27 augustus – rijden van Knysna via de R62 en diverse passen naar Skeiding Guestfarm, Heidelberg
En route! Alphons kijkt al een paar dagen uit naar vandaag. We gaan namelijk via een mooie route over de R62 en diverse oude passen naar de volgende locatie. Zijn vBroekhoven – Borremans hart klopt als een dolle. Enfin, laat ik de computer maar doorschuiven, zodat hij zijn verhaal kan doen over deze mooie dag.

De meeste van onze bestemmingen in de Oost- en Westkaap liggen dichtbij of aan de kust; hier zijn ook over het algemeen de meest interessante en mooie plekjes te vinden, maar iets meer landinwaarts is ook zeer de moeite waard. Parrallel langs de zuidkust loopt namelijk een bergrug (de ‘Langeberg’) die er in de historie voor gezorgd heeft dat er een duidelijke scheiding was tussen het gebied direct aan de kust en de eerstvolgende vallei. Waar wij nu zijn wordt die vallei de Karoo genoemd, het gebied waar zich over een lengte van ruim 250km de meeste wijngebieden van Zuid-Afrika bevinden. Om toch wat mee te krijgen van dit gebied wat klimatologisch en dus ook qua natuur enorm verschilt van het kustgebied, hebben we gekozen voor de wat toeristische route van Knysna naar de buurt van Heidelberg/Swellendam.

Bovendien was ik geïnspireerd door het boek ‘Back roads of the Cape’, geschreven door David Fleminger, die ik voor mijn 40^e verjaardag heb gekregen (dank je wel Sabien & Bernard!). Deze David is bezeten van wegen en zoekt daar ook de historie bij uit. Erg leuk. Zo kwam ik er o.a. achter dat, als je vanuit Knysna over het gebergte naar de Karoo wilt, je over de oudste nog in originele staat verkerende pas kunt in plaats van de ‘moderne’ en geasfalteerde bergpas. En ja, het is waar, dat ik evenals mijn moeder en opa erg van autorijden houd en met name routes die langs prachtige natuur gaan; en dit laatste is nogal vaak in bergen… Deze historische pas, de Montagu pas, is ongeveer 10km lang en start even buiten George; hij leidt ons naar Herold, waar we weer op een normale weg komen en onze route naar Oudtshoorn vervolgen. In 1844 is men begonnen met het aanleggen van de pas en enkele jaren later was hij klaar. Zoals gezegd, tot op heden helemaal onaangetast, dwz de weg volgt nog steeds exact het originele pad en is nog steeds even breed (smal), etc. Het wegoppervlak zelf is uiteraard wel af en toe onderhouden, al is het nog steeds een gravelroad/dirt road, onverhard dus. Met een gangetje van 15-20km/u klimmen we naar boven, want de laatste keer dat er onderhoud is gepleegd is duidelijk al lang geleden; bovendien is het uitzicht erg mooi. Het gaat allemaal erg goed en ik, in ieder geval, geniet. We komen maar één tegenligger tegen en die staat nog rustig geparkeerd ook. De naam van de pas (Montagu) is wat apart, aangezien het plaatsje Montagu zelf bijna 200km naar het Westen ligt. Echter, deze pas was de eerste pad die werd aangelegd onder een net nieuw aangestelde directeur van de ‘Central Road Board’, je raadt het, ene meneer Montagu.

Eenmaal weer op de ‘normale’ weg, vervolgen we de route naar Oudtshoorn, ook wel de onofficiële hoofdstad van de Karoo en ooit een druk handelsstadje. Daar nemen we de R62 naar het Westen. Het gebied is hier totaal anders dan bij de kust; veel ruiger, rotsiger, maar nog steeds we relatief groen. Op de R62 richting Calitzberg en Ladismith ligt de Huisrivierpas, die origineel in 1896 is aangelegd, maar de in de tussentijd een aantal verbeteringen en verbredingen heeft ondergaan. Inmiddels is het een geasfalteerde weg waar je met 60-80km/u overheen raast. De uitzichten zijn echter wel heel fraai en we stoppen halverwege voor een broodje en lekker rondkijken.

De R62 slingert rustig door het fraaie landschap verder en het valt ons op dat het steeds droger wordt en de omgeving een bijna rots-woestijnachtige indruk lijkt te krijgen; vegetatie staat steeds verder uit elkaar, lage begroeiing, veel rotsen en rood zand te zien, etc. Toch apart dat de inmiddels 150km die we in dit dal hebben afgelegd zo’n invloed heeft. Uiteindelijk moeten we terug de Langeberg over en richting het kustgebied. Dit doen we via de Tradouw pas. Deze pas is in de periode 1869-1873 aangelegd toen zowel Swellendam aan de zuidkant van de Langeberg en Barrydale aan de noordkant bloeiende steden waren en de handelaren en boeren het zat waren een heel eind om te moeten rijden om te kunnen handelen. Later, toen er diamant in Kimberley werd ontdekt, werd deze pas een belangrijke route voor het vervoer van de diamanten richting kust. De pas is een aantal verbeterd en verbreed en is ongeveer 13km lang. Inmiddels wordt hij niet meer zoveel gebruikt, maar hij is geasfalteerd en erg goed begaanbaar. Ook dit is weer een mooie route. Grappig is dat als we eenmaal de pas uit zijn, we nog geen 3km later alweer op gravel/dirt road zitten; kennelijk zijn de aanvoerwegen minder belangrijk!

Aangezien de lange autorit vooral voor ons plezier was, maar de kinderen het desondanks erg goed volhouden achterin, besluiten we wanneer we het stadje Barrydale inrijden impulsief om op zoek te gaan naar een ijsje. En zo komen we onverwacht bij een super leuk jaren ’60 tentje, Diesel & Creme. Je kunt hier eten en drinken, maar de specialiteit lijkt te liggen bij milkshakes en smoothies. Dat is boffen! De lijst met milkshakes is lang, dus we gaan volledig af op de voorkeur van de serveerster en laten ons verrassen. De sfeer is top en de milkshakes zijn nog beter. We genieten er van dat de impulsieve actie zo uitpakt.

Na drie kwartier is het tijd om verder te rijden en weer drie kwartier later bereiken we Skeiding Guest Farm (via de eerder genoemde Tradouw pas). We hadden al gehoord dat hier erg lekker gegeten kon worden en besluiten vanavond aan tafel aan te schuiven. En lekker dat het was! In de grote openhaard worden lekkere, malse stukjes struisvogelvlees voor ons ‘gebraaid’. De eerste keer dat we struisvogel eten. Het is heerlijk mals vlees. Daarbij aardappeltjes, ovenschotel van zoete aardappel, een salade met peer en walnoot en een soort Caponata vormen het hoofdgerecht. Super!